۷ اشتباه بزرگ در فن بیان

اگر می‌خواهید فن بیان قوی داشته باشید و به زیبایی سخن بگویید، لازم است که اشتباهات رایج را بشناسید و از آن‌ها پرهیز کنید. اصلاح فقط دو مورد از این خطاها باعث بهبود بیش از ۵۰٪ مهارت فن بیان و سخنوری شما خواهد شد‍! در این مقاله قصد داریم در مورد هفت خطا و اشتباه معمول صحبت کنیم و تمرین‌های عملی را ارائه خواهیم کرد تا بتوانید با انجام آن‌ها این اشتباهات را رفع و اصلاح کنید.

شماره ۱: عدم تلفظ حروف آخر کلمات

یکی از اشکالات رایج هنرجویان فن بیان این است که حرف آخر واژه‌ها را به صورت کامل و صحیح تلفظ نمی‌کنند.

مثلاً این عبارت را در نظر بگیرید:

⟵ مردم به مسافرت رفتند

اغلب حرف آخر واژه «رفتند» یعنی حرف دال خورده می‌شود!

به خاطر داشته باشید که تلفظ صحیح تمام حروف از مهم‌ترین جنبه‌های زیبایی در فن بیان است و تاثیرگذاری و نفوذ کلام را چند برابر می‌کند. وقتی شما به تک تک حروف اهمیت می‌دهید و همه آنها را به صورت صحیح تلفظ می‌کنید، برای چیزی که می‌گویید ارزش قائل می‌شوید و کلام‌تان به صورت ناخودآگاه در ذهن مخاطب معتبرتر ارزیابی می‌شود. 

شاید این موضوع را مطرح کنید که سرعت حرف زدن من سریع است و نمی‌توانم تمام حروف را تلفظ کنم. پاسخ من به شما این هست که ۱۰٪ سرعت بیان را کاهش دهید و تلاش کنید که همه حروف را به صورت صحیح ادا کنید.

نکته مهم: لطفا دچار وسواس کلامی نشوید! هدف از این آموزش این نیست که تمام تمرکز شما در حین حرف زدن روی این موضوع باشد که آیا تمام حروف را بیان کردید یا خیر! لازم است که شما آن‌قدر تمرین کرده باشید که به صورت ناخودآگاه این مسئله را رعایت کنید. من در دوره‌های تخصصی که برگزار می‌کنم بعضی از هنرجویان و حتی اساتید فن بیان را دیده‌ام که آن‌قدر روی تلفظ صحیح واژه‌ها حساسیت به خرج می‌دهند که کلام آن‌ها خشک و بی‌روح و بی‌احساس می‌شود و شبیه یک انسان ربات‌نما به نظر می‌رسند! قرار نیست صرفاً با نیم‌کره چپ مغز صحبت کنید، بلکه باید نیم‌کره راست را هم در نظر بگیرید و احساس درونی و شخصیت‌تان را از طریق صدا و لحن بیان نشان دهید. در این زمینه می‌توانید از مجری‌های تلویزیون الگوبرداری کنید.

تمرین ۱: یک راهکار مناسب این است که به صدای ضبط شده خودتان گوش دهید و ببینید که کدام واژه‌ها را درست و صحیح تلفظ نمی‌کنید. این لغات را روی یک برگه کاغذ یادداشت کنید و با گذاشتن یک خودکار بین دندان‌ها نحوه تلفظ صحیح را تمرین کنید. بنا به چندین سال تجربه لازم است که حدود یک هفته برای اصلاح تلفظ هر واژه وقت بگذارید. آیا این مراحل سخت به نظر می‌‌رسد؟ اینطور فکر نمی‌کنم! اگر اشتیاق سوزان و انگیزه زیاد برای یاد گرفتن مهارت فن بیان و سخنوری داشته باشید.

شماره ۲: دایره لغات ضعیف

موضوعی که همیشه در دوره‌ها و مقالات آموزشی روی انجام آن مصرانه تاکید می‌کنم افزایش دامنه لغات است. این موضوع به این دلیل است: سخن افرادی که دامنه واژگان محدود دارند و از کلمات تکراری استفاده می‌کنند، به‌هیچ‌عنوان جذاب و دلنشین نیست و بعد از چند دقیقه مخاطب را خسته می‌کند.

برای اینکه دایره واژگان زیبا و وسیع داشته باشید خواندن این مقاله آموزشی رایگان را به شما توصیه می‌کنم:

تقویت دایره واژگان در ۳۰ روز + معرفی پنج کتاب

هم‌چنین مطالعه این کتابچه‌ها همانند یک کپسول آموزشی سریع الهضم در تقویت دامنه لغات شما قطعاً موثر خواهد بود:

یکصد واژگان کاربردی (۱)

یکصد واژگان کاربردی (۲)

یکصد واژگان کاربردی (۳)

یکصد واژگان کاربردی (۴)

شماره ۳: استفاده زیاد از ااا و اوم‌

استفاده مکرر از تکیه کلام‌ها، به شدت ارزش و اعتبار گوینده را کاهش می‌دهد (لطفاً این موضوع را کاملاً جدی بگیرید!). مسئله اصلی اینجاست که ما اغلب اوقات متوجه این موضوع نمی‌شویم، چون آن‌قدر در زمان صحبت کردن تکرار شده که بلافاصله توسط فیلترهای ذهن خودآگاه نادیده گرفته می‌شود و به آن توجه نمی‌کنیم. فقط کافی است یک بار صدای ضبط شده یک فرد را برایش پخش کنید، آن‌ وقت است که از تعداد استفاده این اضافات کلامی متحیر و شگفت‌زده می‌شود و انگشت به دهان رو به سقف اتاق می‌ماند!

من این همه «ااا» گفتم؟

یعنی اینقدر «خوب» رو تکرار کردم؟ مگه میشه مگه داریم؟

تمرین ۲: ضبط صدا در زمان انجام تمرینات بداهه‌گویی به شما کمک می‌کند که این تکیه کلام‌ها را شناسایی و اصلاح کنید.

تمرین ۳: اکیداً پیشنهاد می‌شود که هوش کلامی را افزایش دهید، خواهید دید که این موضوع تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.

شماره ۴: صدای تودماغی و زنگ‌دار

صدای ناخوشایند و روی اعصاب علاوه بر اینکه رشته افکار و تمرکز شنونده را بهم می‌زند، یکی از موانع جدی تقویت فن بیان و لازم است که جهت اصلاح آن اقدام شود. پارسال بود که در لایو یکی از مدرسین فن بیان حضور داشتم، در ثانیه‌های اول احساس کردم که شاید گوش‌‌های من حساس شده باشد، اما بعد از گذشت چند دقیقه سایرین هم به این مدرس عزیز و گرامی معترض شدند که صدای شما تومخی و آزاردهنده است! می‌توان این‌گونه برداشت کرد که این موضوع به قدری شایع شده که حتی یک مدرس فن بیان نیز نسبت به صدای زنگ‌دار خودش بی‌اطلاع است. برای اینکه صدای جذاب و پرطنین داشته باشید پیشنهاد می‌شود تمرینات دوره جامع صداسازی حرفه‌ای را انجام دهید.

شماره ۵: انرژی کلامی پایین

انرژی کلامی یک فرد نشان دهنده اقتدار و اعتمادبه‌نفس اوست و یک صدای ضعیف شخصیت صاحب صدا را هم سست و ضعیف نشان می‌دهد! قطعاً نمی‌خواهید که دیگران این برداشت غلط و نادرست را نسبت به شما داشته باشند، بنابراین پیشنهاد می‌شود که این مقاله آموزشی رایگان را مطالعه کنید:

چگونه انرژی کلامی را افزایش دهیم؟

شماره ۶: مونوتون و یکنواخت حرف زدن

صحبت کردن با ریتم یکنواخت و رباتیک به شدت خسته کننده و کسالت آور است و حوصله مخاطب را سر می‌برد! منظور از لحن یکنواخت این است که:

• نداشتن فراز و فرود در بیان جملات
• عدم استفاده از مکث و تاکید

استفاده از لحن یکنواخت و ثابت در بسیاری از افراد درونگرا دیده می‌شود. در کتاب شخصیت شناسی از دیدگاه یک سخنران به صورت کامل در مورد این موضوع صحبت کردم که عیناً مطالب را برای شما دوست عزیز نقل خواهم کرد:

آیا در اطراف خود فرد برونگرایی را می‌شناسید؟ آیا او در جامعه به عنوان یک انسان جذاب و کاریزماتیک شناخته می‌شود؟ احتمالاُ از تن صدای گسترده‌ای استفاده می‌کند. در مطالعات متعددی که انجام شده است، استفاده از تن‌ صدای وسیع باعث ایجاد کاریزما می‌شود. اگر با تن صدای یکنواخت صحبت می‌کنید، کسل کننده به نظر خواهید رسید! سعی کنید با انرژی صحبت کنید و هر چیزی که را بیان می‌کنید با حالت چهره نشان دهید. اگر در حین صحبت ابروی خود را بالا و پایین ببرید بعید است که باز هم صدای یکنواخت و مونوتون داشته باشید.

تمرین ۴: این تمرین را انجام دهید.

تصور کنید که فرزند شما به خانه آمده و می‌گوید: 

– یک روز فوق‌العاده در مدرسه داشتم!

با یک تن صدای یکنواخت و کسل کننده پاسخ دهید که:

– واقعا؟!

دقت کنید که ماهیچه‌های صورت شما کاملا بدون تغییر باشد. به تن صدای یکنواخت خود دقت کنید. در ذهن خود تجسم کنید که فرزند بیچاره چه احساسی خواهد داشت!

تمرین ۵: حالا این تمرین را به گونه‌ای دیگر انجام دهید.

فرزندتان می‌گوبد:

یک روز فوق‌العاده در مدرسه داشتم!

شما پاسخ می‌دهید که:

– واقعا؟!

این مرتبه با انرژی و اشتیاق و علاقه صحبت کنید. ابروی خود را بالا ببرید، خواهید دید که تن صدا زیرتر می‌شود.

علاوه بر تمرین‌های گفته این موارد نیز جهت تقویت لحن بیان مفید خواهد بود:

تمرین ۶: خاطره و داستان تعریف کنید

تمرین ۷: از سخنرانان برجسته الگوبرداری کنید

تمرین ۸: شعر نو را با صدای بلند خوانش کنید. مثلاً اشعار سهراب سپهری، نیما یوشیج و احمد شاملو را بخوانید.

شماره ۷: عدم ورزیدگی اندام‌های گفتاری

برخی افراد نمی‌توانند حروف «ر» و «ل» را به صورت واضح و صحیح تلفظ کنند. جایگاه تولید صدای «ر» پشت دندان‌های بالاست و باید یک برخورد بین این قسمت و زبان شکل بگیرد. انجام تمرین تکرار جملات دشوار در رفع این مشکل موثر خواهد بود: لیره رو لوله، لوله روی لیره!